Belgische Punjabi's veertig jaar na de bestorming van de Gouden Tempel: 'Het voelt nog steeds niet veilig in Punjab'
Kernail Singh in de Sikh Gurdwara tempel te Sint-Truiden.Beeld Moa Karlberghttps://www.demorgen.be/editie/20240621/belgische-punjabi-s-veertig-jaar-na-de-bestorming-van-de-gouden-tempel-het-voelt-nog-steeds-niet-veilig-in-punjab~b3e5c581/
Veertig jaar geleden werd de heilige sikhtempel in Amritsar in de Indiase deelstaat Punjab bestormd. Velen stierven en velen vluchtten. Ook naar ons land, en dan vooral naar het Limburgse Haspengouw. Vijf Punjabi's blikken terug en getuigen over hun leven hier.
Rajinder Singh: 'In de tempel voel ik me Punjabi'
Geboren in 1970. Reisagent en winkeleigenaar
Rajinder Singh, Sint-Truiden.Beeld Moa Karlberg"De regering gaf het leger het bevel om de gouden tempel in Amritsar in Punjab aan te vallen. 'Operation Blue Star' begon op 3 juni 1984 tijdens een groot sikhfeest waarbij veel mensen aanwezig waren in de tempel. Ze vroegen iedereen om de tempel te verlaten, maar op 4 juni begon het Indiase leger het complex te beschieten. Duizenden mensen werden gedood. Na enkele dagen had het leger de tempel volledig in handen.
"Dat jaar was ik 14 jaar oud. Mij werd verteld dat heel veel mannen door de politie willekeurig werden gearresteerd. Ze werden gemarteld en naakt samen in cellen geduwd. Ze werden bewerkt met ijzers, hun nagels werden uitgetrokken en er werd zout in hun wonden gestrooid.
"Sikhs werden gezien als terroristen. Volgens de prominente mensenrechtenactivist Jaswant Singh Khalra, die in 1995 werd vermoord, heeft de politie 25.000 mensen illegaal vermoord en gecremeerd.
"In 1992 verliet ik Punjab. Het voelde niet veilig, ik wist nooit wanneer er iets zou gebeuren en wie er zou worden lastiggevallen. Zelfs op de bus stappen kon gevaarlijk zijn. Ook in bed was ik bang.
"In België ben ik aan de slag gegaan als zelfstandig taxichauffeur en reisagent. Ik reed naar de luchthavens van Parijs en Brussel, regelde vliegtickets, hielp mensen met hun paspoorten en visa. Sinds zeven jaar run ik ook een nachtwinkel in Geel.
"Wanneer voel ik me het meest Vlaming? Zaterdag, als ik naar de voetbalwedstrijden van de kinderen kijk. Maar als ik op zondag in de tempel ben, dan voel ik me Punjabi. Daar heb ik ook vroeger als priester gewerkt. Elke twee à drie jaar reis ik terug, maar voor mij voelt het nog steeds niet veilig in Punjab."
Joginder Singh: 'Dankbaar voor de kansen die we in België hebben gekregen'
Geboren in 1956. Gepensioneerd fruitboer.
Gepensioneerde fruitboer Joginder Singh bij de plantages van zijn familie.Beeld Moa Karlberg"Tijdens de eerste jaren in België was het werk moeilijk en zwaar. We liepen rond met kisten van twintig kilo, waarin het fruit werd verzameld. De kersenbomen waren toen hoger, we beklommen ladders met veertig of zelfs vijftig treden. Velen vielen en raakten gewond. We werkten minstens twaalf uur per dag, en verdienden toen 120 à 150 frank per uur, wat ongeveer gelijkstond aan 3 à 4 euro.
"Ik had wel wat ervaring in de landbouw, want Punjab in India is een regio met veel granen en maïs. Verder heb ik ook veel geleerd van andere fruitboeren in België.
"Ik kwam hier aan in 1990, samen met vele andere politieke vluchtelingen. Na enkele jaren als fruitplukker heb ik grond gekocht en heb ik mijn eigen bedrijf opgestart. Eerst kleinschalig begonnen en daarna ben ik beginnen uitbreiden. In het begin kweekte ik voornamelijk aardbeien, omdat je daar niet veel apparatuur voor nodig hebt.
"Ik had hooguit vijftig seizoensarbeiders in dienst. Vroeger was het makkelijker om arbeidskrachten te vinden. Tegenwoordig zijn de milieuregels en controles een pak strenger. Ook moet je voor bepaalde functies een diploma hebben.
"Vroeger kon ik zo dertig boeren in de buurt opnoemen met Punjabi-afkomst. Nu zijn het er minder. De klimaatverandering heeft voor meer onzekerheid gezorgd. De oogsten worden onvoorspelbaarder. In april kan er nog sprake zijn van wateroverlast of zelfs sneeuw. Het ene jaar is goed, het andere slecht. Dat zorgt ervoor dat minder mensen in de sector aan de slag gaan.
"Persoonlijk ben ik tevreden. Onze vier kinderen en zeven kleinkinderen doen het goed. We zijn dankbaar voor de kansen die we in België hebben gekregen."
Gurpreet 'Nikki' Kaur: 'Hier op school kunnen kinderen voor sikhisme kiezen'
Geboren in 1986. Brugfiguur in Sint-Truiden en dochter van Joginder Singh.
Gurpreet 'Nikki' Kaur in de Gurdwara tempel te Sint-Truiden, waar ze vaak rondleidingen geeft en kinderen leert over sikhisme en Punjabi-cultuur.Beeld Moa Karlberg"Ik was 12 jaar oud toen ik naar België kwam, samen met mijn moeder, mijn twee zussen en mijn broer. Mijn vader was toen al acht jaar hier. Het verschil tussen ons Indiase dorp en Europa was natuurlijk heel groot. De taal was nieuw. In Punjab gingen wij naar een dorpsschool, we kenden geen Engels.
"We waren vooral blij om onze vader terug te zien. Al die tijd hadden we alleen contact met hem gehad via brieven, soms per telefoon. Internet was er toen nog niet. Het kon een of twee maanden duren voordat een brief arriveerde. Papa had geen telefoon en het was duur om te bellen. We moesten hem schrijven op welke dag, tijd en plaats we hem zouden contacteren. Dat deden we ongeveer één keer per maand.
"De eerste tien jaren in België woonden we in Luik, waar ik Frans leerde. Tegenwoordig kan ik mijn plan trekken in vijf tot zes verschillende talen, al spreek ik er eigenlijk geen enkele perfect. In Luik bezaten we fruitplantages, en ook een dag- en nachtwinkel. Financieel ging het goed, maar het nadeel was dat we elkaar weinig zagen.
"Toen we in 2010 naar Zepperen verhuisden was ik getrouwd en zwanger van onze dochter. Het werk in de fruitsector was fysiek te zwaar geworden voor mij, dus besloot ik Nederlands te leren. Uiteindelijk kon ik aan de slag als brugfiguur bij de stad Sint-Truiden. In mijn job probeer ik een brug te slaan tussen scholen en ouders. Ik help met allerlei zaken, zoals het inschrijven van kinderen voor activiteiten of het aanleren van Nederlands of Punjabi. Ook probeer ik de dialoog te bevorderen tussen etnische groepen. Dankzij mij en andere vrijwilligers van onze gemeenschap is het nu mogelijk voor kinderen om op school voor het sikhisme te kiezen als godsdienst. Daar leren ze ook Punjabi lezen."
Gurmeet 'Pamma' Singh baat in Sint-Truiden restaurant Crown of India uit.Beeld Moa KarlbergAnshpreet Singh: 'Precies de mix India-België maakt mij uniek'
Geboren in 2004. Dochter van de uitbaters van de nachtwinkel Ansh Supermarkt in Geetbets.
Anshpreet Singh in de nachtwinkel Ansh Supermarkt te Geetbets. Rechts staat haar vader Kamal Singh.Beeld Moa Karlberg"Ik heb veel tijd van mijn leven doorgebracht in deze winkel. Er zijn video's van mij als baby, zittend hier op de vloer, spelend met een sixpack bier. De zaak werd geopend toen ik nog maar een jaar oud was. Het is ook naar mij vernoemd; Ansh Supermarkt. Toen mijn ouders naar België kwamen, was de winkel voor hen een manier om zelfstandig te zijn. Ze wilden voor niemand anders werken.
"In India was mijn vader advocaat, en mijn moeder had een hoger diploma in wiskunde. Toen ze in 1996 naar België kwamen, hadden ze geen tijd om opnieuw te gaan te studeren. Dus begon mijn vader te werken in de fruitsector en daarna in de bouw. Zelfs nadat ze de supermarkt hadden opgestart, bleef hij werken in loondienst. Dan ging hij eerst tien uur elders werken, om daarna tot één uur 's nachts in de winkel te staan. Mijn moeder stond de hele dag in de winkel en zorgde voor mijn broer en mij. Later, nadat mijn moeder ziek werd, is mijn vader fulltime hier beginnen werken.
"Toen ik op de middelbare school zat, had ik vaak het gevoel dat ik mij moest aanpassen aan de norm. Pas toen ik andere Punjabi's leerde kennen, veranderde dat. Tegenwoordig heb ik vrienden van verschillende afkomst, ook uit Albanië of Marokko.
"In ons gezin promoten we graag de Punjabi-cultuur. Mijn moeder organiseert jaarlijks het Teeyan-feest in Sint-Truiden, waar vrouwen en kinderen samenkomen om dit met dans en muziek te vieren. Ik heb altijd veel gedanst, en maak ook de choreografieën voor verschillende groepen op het feest.
"Ik heb de Belgische nationaliteit, maar voel me niet helemaal Belgisch en niet helemaal Indiaas. En hoe ouder ik word, hoe meer ik besef dat die mix mij uniek maakt."
Palwinder 'Pritty' Kaur: 'Ik werd gepest omdat ik een vreemdeling was'
Geboren in 1989. Werkt bij Agentschap Binnenlands Bestuur
Palwinder 'Pritty' Kaur op haar werkplaats Agentschap Binnenlands Bestuur te Hasselt.Beeld Moa Karlberg"In sommige dorpen in Punjab waren er begin jaren negentig bijna geen mannen meer. Ze waren gevlucht of opgepakt door de politie. Op een gegeven moment werd ook mijn vader gearresteerd. Daarna verliet hij het land. Zelf was ik toen amper twee jaar oud.
"Het was niet per se mijn vaders plan om naar België te komen, maar hij is hier beland en later zijn wij - mama, mijn twee zussen en ik - gevolgd. Onze broer is later in België geboren. Ik was 12 jaar oud toen we naar hier kwamen. Eigenlijk moest ik naar de middelbare school gaan, maar omdat ik de taal niet kende, werd ik naar de lagere school gestuurd. Andere leerlingen pestten mij omdat ik een vreemdeling was, een 'speciaal geval' dat buiten de klas extra steun kreeg. Ik haatte school.
"Dankzij het Startbanenproject van de Vlaamse overheid heb ik mijn diploma secundair kunnen behalen. Ondertussen heb ik ook een hoger diploma behaald. Ik ben heel koppig en krijg altijd wat ik wil. (lacht) Zoals 123.000 volgers op Instagram bijvoorbeeld, van over de hele wereld. Ik post over beauty en mode. Zo laat ik westerse kledij zien, maar ik draag ook met plezier traditionele Indiase kleding. Altijd met veel kleur en veel make-up.
"Op Tiktok heb ik vooral Punjabi-volgers. Daar probeer ik op een laagdrempelige manier nieuws en maatschappelijke informatie te brengen. Tijdens corona bijvoorbeeld legde ik zo nieuwe maatregelen uit.
"Of wij anders behandeld worden hier? Het is weleens gebeurd dat mijn vader op een markt 'Osama bin Laden' werd genoemd. En het kan lastiger zijn om een huurwoning of winkelpand te krijgen als je achternaam Singh of Kaur is. Belgen hebben tijd nodig om je te leren kennen, maar als ze je eenmaal leren kennen, zorgen ze altijd voor je."
De video Hasbanipur toont de culturele invloeden van de Punjabi-diaspora in Haspengouw. Het is een muzikale ontmoeting tussen Bhangra-muziek en jazz, tussen traditionele Indiase choreografie en moderne dans.
Anshpreet Singh danst een solo in de nachtwinkel van haar familie, Gurpreet 'Nikki' Kau ondersteunde en faciliteerde de productie.
Opstand kostte duizenden sikhs het leven
Vruchteloze pogingen van de sikhs om meer autonomie te krijgen in de Indiase deelstaat Punjab mondden in de jaren tachtig uit in een harde strijd tussen de sikhs en de Indiase overheid. Militante sikhs bezetten in 1984 onder leiding van hun geestelijk leider Jamail Singh Bhindranwale de Gouden Tempel van Amritsar, het belangrijkste heiligdom van de sikhs. Na mislukte onderhandelingen beval de Indiase premier Indira Gandhi het leger om de tempel binnen te vallen. Ook andere tempels en belangrijke plaatsen voor de sikhs werden aangevallen.
Omdat de tegenstand veel groter was dan gedacht en de sikhs over veel wapens beschikten, duurden de gevechten ruim een week. Het leger slaagde erin het tempelcomplex onder controle te krijgen. Bhindranwale werd bij deze strijd gedood. Volgens de officiële cijfers vielen er toen enkele honderden doden, maar de sikhs hebben het over duizenden slachtoffers. Vijf maanden na de raid op de Gouden Tempel vermoordden de twee sikhlijfwachten van Gandhi uit wraak de premier. Na die moord ontstonden er opstanden in heel India, waarbij duizenden sikhs opgejaagd en gedood worden. (jdb)
