Sikhs vieren in een tempel in Amsterdam de geboortedag van Goeroe Nanak. © ANPMinaretVolgend jaar willen India en Pakistan, ter wille van aanhangers van het sikhgeloof, een muizengaatje boren in hun hermetische grens. 's Nachts helpt die fel verlichte scheidslijn, een soort IJzeren Gordijn, astronauten om zich te oriënteren.
Net als destijds in Europa staan twee vijandige atoommachten tegenover elkaar, het islamitische Pakistan en het overwegend hindoeïstische India.
De isolatie is bijna totaal. Er is precies één grensovergang over de weg. Verder rijden er tussen de twee landen, met een bevolking van 1300 miljoen mensen (India) en een kleine 200 miljoen (Pakistan), wekelijks drie treinen. Het nieuwe muizengaatje zal bestaan uit een visumvrije corridor voor sikhs. De eerste steen is vorige maand gemetseld, door de premier van Pakistan.
Eerst zien en dan geloven, want een militaire botsing in het betwiste Kashmir of een terreuractie kunnen de plannen doorkruisen. Maar als alles doorgaat kunnen de twintig miljoen Indiase sikhs voortaan hun heiligdommen vlak over de grens, in het Pakistaanse dorp Kartarpur, zonder moeilijke procedures lijfelijk bezoeken in plaats van met een verrekijker.
In Kartarpur sleet Goeroe Nanak, tijdgenoot van Luther, zijn laatste levensjaren, na een langdurig reizend bestaan. Hij stond aan de wieg van het sikhgeloof, zonder dat hij daar duidelijk een aparte godsdienst van maakte. Dat deden zijn aanhangers pas later. In zijn laatste dagen hadden zijn discipelen ('sikhs' in het Sanskriet) een probleem. Was hij nou moslim of hindoe? Volgens Goeroe Nanak zelf bestonden er geen moslims of hindoes. Hij kwam uit een hindoefamilie maar was getrouwd met een moslimvrouw en de Koran zou zijn komst hebben voorspeld, zeggen sikhs.
Overlevering
Moesten ze hem na zijn overlijden islamitisch begraven of hindoeïstisch cremeren? Goeroe Nanak gaf, zo wil de overlevering, opdracht om na zijn verscheiden bloemen naast zijn lichaam te leggen, zijn moslimdiscipelen aan de ene kant en zijn hindoeleerlingen aan de andere. Als alleen de moslimbloemen goed zouden blijven moesten ze hem begraven, als enkel de hindoebloemen weigerden te verwelken, moesten ze hem cremeren. De volgende ochtend was zijn lichaam verdwenen en waren alle bloemen nog vers. Waarop de moslims hun bloemen begroeven en de hindoes de hunne verbrandden.
Goeroe Nanak kreeg vervolgens zowel een smadh, een hindoegedenkteken, als een graf. Hij was vooral een hervormer. Maar anders dan Luther beperkte hij zich niet tot maar één godsdienst. Tientallen jaren reisde hij en discussieerde hij met moslims, hindoes, boeddhisten en jains. Met zijn opmerking dat er geen moslims en hindoes bestaan bedoelde hij dat alle godsdiensten in de kern hetzelfde zijn. Zijn advies was om goede moslims, hindoes boeddhisten of jains te zijn.
Bij de bloedige opdeling van het Indische subcontinent in 1947, na het vertrek van de koloniale Britten, weken bijna alle Pakistaanse sikhs uit naar India. Hun heiligdommen in Kartarpur lieten ze verweesd achter. Toch bleven er pelgrims komen, geen sikhs maar soefi-moslims die Goeroe Nanak vereerden als een van hun eigen heiligen. Uitgerekend deze mensen zullen na de opening van de grenscorridor mogelijk niet meer welkom zijn in Kartarpur. Want het is moeilijk na te gaan of er zich onder hen geen andere moslims van het type taliban of IS verschuilen. Gevaarlijk voor al die Indiase pelgrims. Een verbod zou zuur zijn voor soefi's. De corridor creëert ook weer nieuwe grenzen.
